تقی آزاد ارمکی، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران به بهانه نمایش سوء استفاده از کودکان در قاچاق مواد مخدر در سریال «حیثیت گمشده»، با انتقاد از ساده‌انگاری در نمایش باندهای مخوف قاچاق مواد مخدر می‌گوید که نمایش چنین معضلی بسیار پیچیده‌تر از آن است که ما سال‌ها باندهای قاچاق را افرادی کودن نشان داده‌ایم و این باندها با بزهکاری منطقه‌ای و بین‌المللی، پیچیده‌تر از این حرف‌ها هستند!
به گزارش نیمرخ به نقل از ایسنا، مینی‌سریال «حیثیت گمشده» که دو قسمت ابتدایی آن از فیلیمو پخش شده درباره زن و شوهر جوانی است که صاحب فرزند نمی‌شوند و این موضوع مشکلاتی را برای این خانواده به وجود می‌آورد. یکی از سکانس‌های این مینی‌سریال به موضوع ملتهب خرید و فروش مواد مخدر و سوءاستفاده از نوزادان و کودکان پرداخته است.
باندهای مواد مخدر کودن نیستند؛ ساده‌سازی نکنید!
تقی آزاد ارمکی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با ایسنا، درباره اینکه موضوع سوءاستفاده از نوزادان و کودکان در باندهای مواد مخدر چقدر جدی است، گفت: پدیده استفاده از کودکان در کارهای خلاف و از جمله حمل و نقل مواد مخدر مسئله‌ای اساسی است. در نظام انحرافات و آسیب‌های اجتماعی با پدیده تولد کودکان بی‌سرپرست و خیابانی روبرو هستیم که پدر و مادر آنها معلوم نیست. این مسئله چند بعد دارد یکی روابط جنسی خارج از خانه است، دوم، فقدان قاعده‌مندی در باب زاد و ولد و سقط جنین و سوم عدم سازماندهی و مدیریت بحران افزایش کودکان خیابانی و بی‌سرپرست است.
وی ادامه داد: اولین کسانی که به این بچه‌ها دسترسی پیدا می‌کنند، سیستم قاچاق مواد مخدر و دیگر انحرافات اجتماعی است. برخی از این بچه‌ها را زنان داخل سیستم مواد مخدر زاد و ولد می‌کنند. زنانی که زندگی ندارند اما دارای همسر هستند و به طور طبیعی کارشان زاد و ولد کردن و تولید نیرو برای این سیستم است.
این جامعه‌شناس سپس با تشریح رویه کاری باندهای مواد مخدر بیان کرد: اینکه دختری بیکار با سوءاستفاده از یک کودک و خوراندن مورفین به او سعی دارد وارد یک عرصه اقتصادی خراب شود، محملی است که از قدیم در سیستم مواد مخدر شکل گرفته و حالا در حال قدرت گرفتن و توسعه یافتن است و باید پلیس و نیروهای امنیتی برای برخورد با آنها وارد عمل شوند.
سریال «حیثیت گمشده» در نمایش پلیس خطای استراتژیک دارد؛ چون...
آزاد ارمکی سپس با اشاره به نمایش موضوعات فرعی مرتبط با باندهای مواد مخدر در سریال «حیثیت گمشده» گفت: تاکنون دو قسمت ابتدایی این سریال را دیده‌ام و در این دو قسمت، سریال وارد بحث سوءاستفاده از نوزادان و کودکان نشده است. به نظر می‌رسد که مسئله اصلی سریال این موضوع نیست بلکه در کنار مسئله اصلی آن که نازایی و یا مشکلات اجتماعی دیگری است، در حاشیه به موضوع سوءاستفاده از بچه‌ها از سوی باندهای مواد مخدر نیز توجه کرده است. بنابراین به نظر من سریال نمی‌تواند این موضوع را به صورت جدی مورد توجه قرار دهد چون مسئله‌اش چیز دیگری است.
وی در عین حال تصریح کرد: نکته حائز اهمیت خطای استراتژیکی است که در این سریال صورت گرفته است. از یک سو پلیس ناظر بر قضیه است و این سیستم مواد مخدر و سوءاستفاده از نوزادان و کودکان را کنترل می‌کند و از طرف دیگر فردی با دلایل شخصی می‌تواند به راحتی وارد پروژه و مأموریت پلیس شود و برنامه پلیس را خراب کند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: از سوی دیگر در این سریال، به هوشمندی نظام و سیستم قاچاق مواد مخدر پرداخته نمی‌شود و آنها را آدم‌های کودن و ضعیفی نشان می‌دهد که به شکل بی‌حساب و کتاب این مسئله را در یک خانه بی‌در و پیکر در گوشه‌ای از شهر مدیریت می‌کنند؛ به طوری که به سادگی می‌توان وارد این خانه شد و همه چیز را از نزدیک دید. در حالی که سیستم قاچاق مواد مخدر نیازمند یک سیستم کاملا پیچیده است.
استفاده از نوزاد و کودک، تکنیک جدید حمل مواد مخدر است!
آزاد ارمکی در بخش دیگری از این گفت‌وگو، در پاسخ به سوالی درباره اینکه چرا از نوزادان و کودکان در حوزه مواد مخدر سوءاستفاده می‌شود، گفت: زنی که بچه به بغل دارد و همراه با این بچه مواد جابجا می‌کند، پوششی بسیار خوب و یک تکنیک جدید است. پیش از این بچه‌ها عامل این کار بودند و زنان خودشان به طور مستقیم خرید و فروش می‌کردند ولی حالا با این تکنیک جدید و استفاده از یک نوزاد و بچه می‌توانند راحت‌تر کارشان را انجام دهند و کسی هم به یک زن و بچه‌ای که در آغوش دارد کاری ندارد ضمن این که جامعه نیز در حمایت از او معترض می‌شود.
وی درباره شکل شناسایی نوزادان و کودکان در چرخه حمل مواد مخدر اظهار کرد: کودک دزدی که هست و سالهاست هشدار می‌دهند که بچه‌هایتان را در جایی تنها رها نکنید و این شامل کودکانی است که می‌توانند راه بروند و جدا از مادر باشند اما نوزادان را هم از جایی مثل بیمارستان‌ها می‌دزدند و یک پدیده بسیار مهمی است که باید به آن توجه کرد.
این جامعه‌شناس درباره سرنوشت کودکان گرفتار در باندهای مواد مخدر نیز گفت: بدون استثنا همه آنها سرنوشتی چون والدین‌شان و اعضای باند مواد مخدر پیدا می‌کنند. سرنوشت این افراد آسیب دیده نابهنجار است و بنابراین یا قاچاقچی مواد مخدر و یا گرفتار دیگر انحرافات اجتماعی می‌شوند. این کودکان در این سیستم بزهکاری اجتماعی همیشه باقی می‌مانند و تحت هیچ شرایطی، امکان خروج از آن را ندارند.
گاهی ناخواسته به شبکه قاچاق کمک می‌کنیم!
آزاد ارمکی استفاده از کودکان و نوزادان در باندهای مخوف مواد مخدر را تکنیکی بین‌المللی در این باندها عنوان کرد و گفت: این موضوع منحصر به ایران نیست و در افغانستان، بنگلادش، پاکستان و حتی در آمریکا هم این باندها حضور دارند. کشور پاکستان گنگ بزرگی در این زمینه دارد. اما این که زمخت، زشت و بی‌رحمانه بروز و ظهور داشته باشد و خودش را نشان دهد مربوط به جوامعی است که به لحاظ سیاسی ضعیف است و قدرت مراقبت و کنترل ندارد.
وی با اشاره به اینکه ما گاهی خودمان مانع مقابله با این شبکه‌ها می‌شویم، توضیح داد: نکته دیگری که در ایران به حضور این سیستم قدرتمند کمک می‌کند، گداپروری است که به شکل‌گیری این شبکه‌های قاچاق مواد مخدر کمک می‌کند و مانعی برای مقابله با آنها و حذف این شبکه‌ها محسوب می‌شود.
این جامعه شناس با اشاره به پژوهش‌هایی که در این زمینه صورت گرفته است، یادآور شد: پژوهش‌ها و مطالعات بسیاری در این زمینه انجام شده ولی اینکه از این پژوهش‌ها استفاده شده باشد، بیشتر یک شوخی است؛ چرا که باوری به این مسئله نیست که جامعه الزامات و بایدها و نبایدهایی دارد و به همین دلیل مشکلات مربوط به این مسائل روی هم انبار شده است. اگر چه نهاد، اداره و سازمان و بودجه هست اما کار زیادی در این زمینه انجام نشده و گزارشی داده نمی‌شود.
کنترل با آموزه‌های اخلاقی؟ خیر! باید به طور سیستمی مقابله کرد
آزاد ارمکی در پاسخ به این سوال که مدیران باندهای مواد مخدر و سیستم سوءاستفاده از نوزادن و کودکان، چه کسانی هستند و چگونه قدرت گرفته‌اند، بیان کرد: اینها افراد قدرتمندی هستند که در منطقه و دنیا نفوذ دارند. کودکانی را از یک کشور به کشور دیگر می‌برند و در ایران نیز بخشی از کودکان خیابانی ملیت افغانستانی، بنگلادشی یا پاکستانی دارند. در همین زمینه بحث دزدیدن و قاچاق دختران هم مطرح است. اینها افراد کارکشته‌ای هستند که شکاف‌های امنیتی و پلیسی را به خوبی می‌شناسند. برخی از آنها نیروهای اخراجی پلیس و سازمان‌های امنیتی منطقه‌ای و جهانی هستند و در این سطح کار می‌کنند.
وی تصریح کرد: این آدم‌ها باوری به معنای فرهنگی و اخلاقی ندارند و برای کودکان به عنوان یک انسان ارزش قائل نیستند و تنها پول برایشان مهم است. آنها از کودکی آموخته‌اند که آدم‌فروش باشند و حتی کودک بکشند و غیر از این، کار دیگری نمی‌توانند بکنند. بنابراین با آموزه‌های اخلاقی قابل کنترل نیستند و باید به طور سیستمی با آنها مقابله کرد. اما پیش از برخورد با این افراد باید زمینه‌ها، ریشه‌ها و منفذهای ظهور آنها را از بین برد.
این استاد دانشگاه افزود: زنی که حاضر است به خاطر ۳۰ میلیون تومان بچه به دنیا بیاورد و تحویل این باندهای مواد مخدر بدهد و کودکانی که در خیابان رها می‌شوند و به آسانی قابل خرید و فروش هستند، از جمله مسائلی است که باید به شکل ریشه‌ای حل شود و فقر یکی از این عوامل است که باعث می‌شود خانواده‌ها مشکل فقرشان را با فروش کودکان و نوزادانشان حل کنند.
آزاد ارمکی در پایان این گفت‌وگو درباره اینکه نمایش معضلات اجتماعی در قالب فیلم و سریال چقدر می‌تواند در سطح جامعه موثر و پیشگیرانه باشد، گفت: این فیلم‌ها و سریال‌ها تنها وجهی از این پدیده را نشان می‌دهند و بسیاری از آنها نمی‌توانند روی این مسائل متمرکز شوند. یکی به این دلیل که دانش و اطلاعات لازم و کافی در این زمینه ندارند و دیگر این که به نظر می‌رسد مسئولان چندان علاقه‌مند به مطرح شدن این مسائل در قالب فیلم و سریال نیستند.