رییس دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی با انتقاد از ساختار متمرکز نظام آموزشی کشور گفت: اگر در محتوای درسی و نقش معلمان تحول ایجاد نشود، ایده «مرگ مدرسه» به‌زودی تحقق می‌یابد.

به گزارش نیمرخ/ «مصطفی قادری» رییس دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با ایلنا اظهار کرد: تمایل دانش‌آموزان به حضور در مدرسه و آموزش رسمی کاهش یافته و میانگین معدل دانش‌آموزان کشور بین ۸ تا ۱۳ گزارش شده است. این وضعیت نشان می‌دهد که کارکرد سنتی مدرسه ــ انتقال دانش از کتاب به ذهن دانش‌آموز ــ دیگر پاسخ‌گو نیست.

وی افزود: در گذشته، مدرسه با انتقال دانش، نیروی کار تربیت می‌کرد، اما در قرن ۲۱ این کارکرد منسوخ شده است، زیرا با انتقال صرفِ دانش، نمی‌توان شهروند مطلوب عصر جدید را پرورش داد.

آموزش غیررسمی، نظام رسمی را کنار زده است

قادری با اشاره به رشد یادگیری غیررسمی گفت: امروز بخش عمده‌ای از آموزش کودکان و نوجوانان در فضای مجازی، کلاس‌های مهارت‌محور و تعامل با هوش مصنوعی انجام می‌شود. این آموزش‌های غیررسمی، آموزش رسمی مدارس را به حاشیه رانده‌اند.

به گفته وی، بخش زیادی از محتوای کتاب‌های درسی فاقد کاربرد واقعی در زندگی است و دانش‌آموزان نسل Z و آلفا به‌درستی می‌پرسند که آیا این آموزش‌ها به کار زندگی‌شان می‌آید یا خیر.

نسل جدید به کار می‌اندیشد، نه مدرک

رییس دانشکده روانشناسی علامه تأکید کرد: دانش‌آموزان امروز واقع‌بین‌تر از نسل‌های پیشین‌اند. آنان می‌دانند که مدرک تحصیلی دیگر تضمین‌کننده موفقیت نیست و به‌دنبال یادگیری مهارت‌هایی هستند که در بازار کار قابل استفاده باشد.

قادری با بیان اینکه «از نظر نسل جدید، دانش ذاتاً ارزشمند نیست، مگر اینکه قابل‌کاربرد باشد»، گفت: برنامه درسی مدارس باید به آموزش مهارت‌های اقتصادی، خلاقیت و کارآفرینی از دوران ابتدایی بپردازد، همان‌گونه که در کشورهای اسکاندیناوی اجرا می‌شود

مدرسه بدون تحول، زنده نمی‌ماند

این استاد دانشگاه هشدار داد: در جهان پساکرونا، نقش سنتی مدرسه در انتقال دانش از میان رفته و اگر اصلاح ساختاری در برنامه درسی صورت نگیرد، ایده «مرگ مدرسه» حتماً محقق می‌شود.

او افزود: نشانه‌های این وضعیت آشکار است؛ کاهش تعداد دانشجویان پسر، افت انگیزه تحصیلی و روی آوردن خانواده‌ها به آموزش‌های جایگزین مانند کلاس‌های موسیقی، ورزش و مهارت‌آموزی.

تمرکزگرایی، مانع تحول آموزش

قادری با انتقاد از نظام متمرکز آموزشی گفت: برنامه‌های درسی از تهران به‌صورت تلگرافی به سراسر کشور ابلاغ می‌شوند و نیازهای محلی نادیده گرفته می‌شود. هر استان باید بتواند متناسب با شرایط فرهنگی و اقتصادی خود، بخشی از برنامه درسی را تدوین کند.

وی افزود: تمرکززدایی از آموزش مسئله‌ای سیاسی نیست؛ بلکه ضرورتی برای به‌روز شدن آموزش است. استان‌ها متخصصان کافی برای تدوین محتوای محلی دارند، اما نظام آموزشی اجازه استقلال نمی‌دهد.

معلمان، کارگران فرهنگی شده‌اند

قادری با تأکید بر ضرورت بازآموزی معلمان گفت: معلمان ما برای تدریس در جهان جدید آماده نیستند. آنان به کارگران فرهنگی بدل شده‌اند، نه اندیشمندان فرهنگی. معلم باید فیلسوف و صاحب‌نظر باشد، نه صرفاً مجری کتاب درسی.

وی تصریح کرد: وقتی معلم اختیار و آزادی عمل در طراحی آموزش ندارد، برنامه درسی به «برنامه پوچ» تبدیل می‌شود؛ یعنی چیزی که نوشته می‌شود اما در کلاس قابل اجرا نیست.

نتیجه یک پژوهش در گیلان

این استاد دانشگاه به پژوهشی در منطقه لشت‌نشاء گیلان اشاره کرد و گفت: دانش‌آموزان در مورد پدیده‌های جهانی مانند گرمایش زمین آگاهی داشتند، اما درباره زیست‌بوم محلی خود، رودخانه‌ها، جنگل‌ها یا گونه‌های بومی هیچ اطلاعی نداشتند. این نشان می‌دهد که آموزش متمرکز، ارتباطی با واقعیت زندگی محلی ندارد.

والدین هم به ناکارآمدی مدرسه پی برده‌اند

قادری در پایان خاطرنشان کرد: والدین امروز دریافته‌اند که آموزش رسمی نمی‌تواند فرزندشان را از نظر جسمی، ذهنی و مهارتی پرورش دهد. به همین دلیل، حاضرند برای کلاس‌های موسیقی، ورزشی و هوش مصنوعی هزینه‌های بالا بپردازند، اما به مدرسه اعتماد کمتری دارند.